نحوه خواندن شیت موسیقی در آموزش پیانو و آکاردئون

موسیقی در سادهترین شکل خود مثل یک زبان است که باید آنرا با صدای بلند از روی یک کتاب بخوانید. نمادهایی که روی شیت موسیقی میبینید در طول صدها سال مورد استفاده قرار گرفتهاند. آنها بیانگر زیر و بمی، سرعت و ریتم آهنگ به همراه تکنیکهای مورد استفاده برای نواختن یک قطعه هستند.
گام اول: نمادهای اصلی نت گذاری را یاد بگیرید
موسیقی از انواع نمادها تشکیل شده است که شامل حاملها، کلیدها و نت ها هستند. تمامی آهنگها این مؤلفههای زربنایی را دارند و برای یادگیری خواندن موسیقی اول باید با این اصول آشنا شوید.
حامل
حامل شامل پنج خط و چهار فضا بین خطوط است. هر کدام از این فضاها جایگاه حرف متفاوتی هستند که نماینده نت است. این خطوط و فضاها جایگاه نت های A تا G هستند و توالی این نت ها در طول حامل تکرار میشود.
کلید
دو کلید اصلی وجود دارد که باید با آنها آشنا شوید؛ اولی کلید تربل (treble) است. کلید تربل در سمت چپش دارای حرف G است. کلید G خط G روی حامل را در بر میگیرد.
کلید تربل دانگ صدای بالاتر در موسیقی را در بر دارد پس اگر سازتان دارای دانگ صدای بالاتر (یا زیرتر) است مثل فلوت، ویالون یا ساکسیفون، برگه موسیقی شما هم روی کلید تربل نوشته میشود. نت های بالاتر در کیبورد هم روی کلید تربل، نت گذاری میشوند.
از نمادهای متداول برای یادآوری نام خطوط و فضاهای کلید تربل استفاده میکنیم. میتوان برای به خاطر سپردن نماد EGBDF در خطوط از عبارت «Every Good Boy Done Fune» استفاده کرد. همچنین فضاهای FACE هم مثل کلمه «Face» به خاطر سپرده میشوند.
کلید باس
خط بین دو نقطه از کلید باس خط «F» روی حامل کلید باس است که به آن کلید F هم گفته میشود. کلید باس به دانگ صدای پایینتر اشاره دارد پس اگر سازتان دارای دانگ صدای پایینتر (بمتر) مثل قره نی، شیپور بزرگ یا ویالون سل است، پس برگه موسیقی شما هم روی کلید باس نوشته میشود.
برای به خاطر سپردن خطوط کلید باس حروف GBDFA را معادل «Good Boys Do Fine Always» در نظر بگیرید برای فضای ACEG هم عبارت «All Cows Eat Grass» را در نظر بگیرید.
نتها
نت های قرار گرفته روی حامل به ما می گویند که کدام حروف را باید به چه مدت با ساز بنوازیم. هر نت دارای سه بخش سر، ساقه و پرچم است.
سر نت میتواند تو پر یا خالی باشد. محل قرارگیری سر نت روی حامل (روی خط یا در فضای بین خطوط) مشخص میکند که کدام نت را خواهید نواخت.
گاهی اوقات سرنت بالاتر یا پایینتر از پنج خط و چهار فضای خالی بین خطوط حامل قرار میگیرد تا نشان دهد که نت ها باید بالاتر از نت های B و C نواخته شوند.
ساقه نت، خطی باریک است که از سر نت به سمت بالا یا پایین امتداد مییابد. خط از سمت راست نت به سمت بالا یا از سمت چپ به سمت پایین ترسیم میشود.
جهت خط تأثیری روی نواختن نت ندارد ولی روشی برای خواندن آسانتر نت ها است تا به طور متناسب روی خطوط حامل قرار گیرند.
به عنوان یک قاعده نت هایی که در بالای خط B روی حامل قرار دارند، ساقههایی به سمت پایین دارند و آنهایی که در پایین خط B هستند، ساقههایی به سمت بالا دارند.
پرچم نت هم نشانهای قوس دار در سمت راست ساقه نت است این نشانه مدت زمان نگه داشتن یک نت را به شما میگوید.
در زیر میبینم که چگونه یک پرچم واحد، مدت نواخت نت را کوتاه میکند در حالیکه چند پرچم آنرا کوتاهتر هم میکند.
حالا که با اجزای هر نت آشنا شدید نگاهی دقیقتر به سرهای توپر و تو خالی نت میاندازیم. پر یا خالی بودن نشان دهنده ارزش نت یا مدت زمان نگه داشتن نت است اول از نت توپر شروع میکنیم که یک چهارم نت است و یک ضرب نواخته میشود.
نت تو خالی با ساقهای در سمت چپ نت، دو ضرب نواخته میشود. نت تو خالی بدون ساقه هم اینگونه است؛ «O» و یک نت کامل محسوب شده و نشانه چهار ضرب است.
روشهای دیگر هم برای افزایش طول یک نت وجود دارد. برای مثال یک نقطه بعد از سر نت یک نیمه نت دیگر هم به آن اضافه میکند.
بنابراین نصفه با یک نقطه معادل یک نت نصفه و یک چهارم نت است. به همین صورت نتی با یک نقطعه معادل یک نصفه به اضافه نت یک هشتم است.
از خط اتصال هم میتوان برای گسترش یک نت استفاده کرد. دو نت که به هم متصل شدهاند باید به اندازه ارزش هر دو نت در کنار هم نگه داشته شوند و اتصالات متداول هم برای تعیین نت هایی که باید در طول میزانها یا بارها نگه داشته شوند، به کار میروند.
عکس این قضیه هم حاکم است، مقدار زمان نگهداری یک نت را میتوان به اندازه یک چهارم نت کاهش داد. نت های سریعتر هم با پرچمها مشخص میشود، همانگونه که در بالا اشاره شده البته میتوان از تیرهای (Beams) بین نت ها هم استفاده کرد.
هر پرچم، ارزش یک نت را نصف میکند، پس یک پرچم واحد معادل ۲/۱ از نت یک چهارم است، دو پرچم هم این مقدار را نصف کرده و به ۴/۱ از نت یک چهارم میرساند.
تیرها هم امکان خواندن دقیقتر نت ها را به ما میدهند. همانگونه که مشاهده میکنید هیچ تفاوتی در میان نت های یک هشتم و یک شانزدهم در تصویر بالا وجود ندارد.
اگر نخواهیم نتی بنوازیم چه میکنیم؟ خب استراحت میکنیم! استراحت هم مثل یک نت، مدت زمان مشخصی طبق شکل آن دارد که در تصویر زیر مشاهده میکنید.
گام دوم: از ضرب استفاده کنید
برای نواختن باید متراژ آنرا بشناسید که همان ضرب مورد استفاده در حین رقص، دست زدن یا پا کوبیدن همراه با یک آهنگ است.
متر در حین خواندن موسیقی مشابه کسری است که عددی در بالا و پایین آن قرار گرفته است و کسر میزان آهنگ محسوب میشود.
عدد بالایی تعداد ضربها در هر میزان را نشان میدهد که همان فضای حامل در بین خطوط عمودی (یا همان بار ) است. عدد پایینی هم ارزش نت برای هر ضرب را مشخص میکند.
مثال بالایی دارای کسر میزان ۴/۴ است یعنی ۴ ضرب به ازای هر بار وجود دارد و هر نت یک چهارم هم یک ضرب نواخته میشود. با اعداد فوق به صورت ۱ ، ۲ ،۳، ۴ – ۱، ۲، ۳، ۴ را بنوازید.
در مثال زیر کسر میزان برابر با ۴/۳ یعنی ۳ ضرب به ازا هر بار وجود داردو هر نت یک چهارم یک ضرب نواخته میشود برای نواختن نت زیر به صورت ۱، ۲، ۳ – ۱، ۲، ۳ بنوازید.
دوباره نگاهی به مثالهای فوق میاندازیم. توجه کنید که کسر میزان در شعر «Tminkle Twinkle Little Star» یعنی ۴ ضرب در هر میزان و ۴ نت در میزان دوم قرار دارد. چون دو نت یک چهارم و یک نت نصفه دارید که جمع آنها معادل ۴ ضرب میشود.
علاوه بر ارزش نت ها و کسر میزان، آخرین جزء از حس ریتم هم تمپو یا تعداد ضربها در هر دقیقه است. تمپو سرعت نواخت قطعه را مشخص میکند و غالباً در بالای برگه موسیقی نشان داده میشود.
تمپویی معادل ۶۰BPM (ضرب در هر دقیقه) یعنی ۶۰ نت را در هر دقیقه یا یک نت واحد در هر ثانیه نواخته خواهد شد. به همین صورت تمپوی ۱۲۰ دارای سرعت دو برابری و ۲ نت در هر ثانیه است.
شاید عبارات ایتالیایی «لارگو»، «آلگرو» یا «پرستو» را هم در بالای برگه مشاهده کردهاید که تمپوهای متداول هستند. نوازندگان از ابزاری به نام مترونوم استفاده میکنند تا در حین تمرین یک قطعه جدید، سرعت مناسب را حفظ کنند.
گام سوم: ملودی بنوازید
به شما تبریک می گویم، کم مانده تا خواندن موسیقی را یاد بگیرید! در ابتدا نگاهی به گامها میاندازیم. یک گام از هشت نت متوالی تشکیل میشود برای مثال، گام C ماژور از C,D,E,F,G,A,B,C تشکیل میشود.
فاصله بین نت اول گام ماژور C و آخرین نت، یک اکتاو را تشکیل میدهد. گام C ماژور اهمیت زیادی از نظر تمرینی دارد چون هنگامیکه گام C دارید سایر گامهای ماژور هم در این مکان قرار خواهند گرفت.
هر کدام از نت های گام ماژور C با یک کلید سفید روی کیبورد در ارتباط قرار میگیرند در تصویر زیر گام C ماژور روی حامل و کلیدهای مرتبط با آن روی کیبوردتان نمایش داده شدهاند:
متوجه شدهاید که با پیشروی در طول حامل به سمت راست کیبورد، دانگ صدای نت ها بالاتر (زیرتر) میرود. کلیدهای مشکی چه میشوند؟
به لحاظ موسیقیایی، کل تونهای یا کل گامهای بین حروف نتی، صدای تولید شده به وسیله سازمان را محدود خواهند کرد. حالا نواختن گام ماژور C را در نظر بگیرید.
فاصله میان کلیدهای C و D در گام C یک گام کامل است، با این حال فاصله میان کلیدهای Eو F در گام C، نیم گام است. آیا متوجه تفاوت شدهاید؟
کلید مشکی بین کلیدهای E و F وجود ندارد؛ پس فقط نیم گام از همدیگر فاصله دارند. هر گام ماژوری که روی کیبورد مینوازید دارای الگوی مشابهی به صورت نت کامل- کامل- نیمه- کامل- کامل- کامل- نیمه است.
انواع گامهای دیگری هم وجود دارند که هر کدام صداهای منحصر به فردی دارند مثل گامهای مینور، گامهای مودال (modal) و غیره که بعداً به آنها خواهیم پرداخت.
فعلاً روی گامهای ماژور و الگوی گام ماژور متمرکز میشویم. در ادامه دوباره نگاهی به گام ماژور C روی کیبورد میاندازیم.
نیمه تونها یا نیم گامها روی کیبورد امکان نگارش انواع اصوات درون یک آهنگ را فراهم میکنند. یک شارپ با نماد# مشخص میشود یعنی این نت یک نیمه تون (یا نیم گام) بالاتر از سر نت است که در سمت راست آن روی برگه موسیقی نوشته میشود.
درعوض نماد ♭ مربوط به نت فلت است یعنی این نت یک نیمه تون پایینتر از سر نت است و در قسمت راست آن نوشته میشود.
با توجه به تصویر کیبورد و حامل نت گذاری شده در زیرش، هر نیم گام بین نت های C و E قرار دارد که مکان استفاده از شارپ یا فلت هم وابسته به حرکت شما به سمت بالا یا پایین کیبورد است.
نمادی دیگر در مورد نیمه تونها، نماد طبیعی به شکل ♮ است. هر نتی شارپ یا فلت است و این شارپ یا فلت در طول میزان بسط مییابد در غیر اینصورت طبیعی محسوب میشود.
نماد طبیعی باعث لغو نماد شارپ یا فلت درون میزان یا آهنگ میشود. نواختن C تا E با نمادهای طبیعی به صورت زیر خواهد بود.
در نهایت برای خواندن موسیقی باید نشانههای کلیدی را بشناسید. در حال حاضر یک نشانه کلیدی را میشناسید که کلید C است!
گام ماژور C که در بالا آموختید روی کلید C قرار میگیرد. گامهایی که تونیک هستند، نت برتر درون یک گام هستندو نوع نواختن کلید را مشخص میکنند.
میتوانید گام ماژور را روی هر نتی آغاز کنید و الگوی نت کامل- کامل- نیمه- کامل- کامل- کامل- نیمه را دنبال کنید. حالا این الگو را روی کلیدهایی به غیر از کلید C دنبال کنید تا از شارپها و فلت ها استفاده نمایید.
از این رو شارپها و فلت ها را به عنوان نشانههای کلیدی آهنگتان درست قبل از متر و بعد از کلید روی برگه موسیقی قرار دادهایم.
یعنی باید این شارپها و فلت ها را در موسیقی رعایت کنید مگر آنکه نماد طبیعی آنها را طرد کند. نشانههای کلیدی یک قطعه را براساس شارپها و فلت های نشان داده شده تشخیص خواهید داد.
نگاهی به برخی از نشانههای کلیدی با استفاده از شارپها و فلت ها میاندازیم.
گام چهارم: ابزارهای رایگان را فراموش نکنید
امیدواریم برای یادگیری خواندن موسیقی انگیزه گرفته باشید! میتوانید برای یادگیری نت خوانی از دستورالعملها و آموزشهای کتبی و ویدئویی آنلاین استفاده نمایید.
میتوانید قطعات محبوب و مشهور را با توجه به موسیقی مکتوب آنها بنوازید که در شبکههای اجتماعی و مجازی در اختیارتان هستند.
همچنین میتوانید یادگیری نت خوانی را از آهنگهای محبوبتان شروع کنید که برگههای آنها برای افراد تازه کار موجود است.
البته اپلیکیشن های رایگانی هم امکان دسترسی به برگههای نت موسیقی را برایتان فراهم میکنند.
[…] می شود. اما حقیقتاً بعضی سازها سختند، مثل نی یا ویلن یا پیانو. ولی سه تار به نسبت دیگر سازهای ایرانی آسان تر است و در […]